Kleinschalige verblijfsrecreatie wint terrein in Nederland. De vraag naar unieke, rustgevende en duurzame vakantiebestemmingen neemt toe, en steeds meer ondernemers overwegen om in te spelen op deze trend. Toch blijkt dat kleinschaligheid niet zonder uitdagingen komt. Hoge grondprijzen, lange vergunningstrajecten, protesten van omwonenden en een gebrek aan bestuurlijke kennis maken het realiseren van kleinschalige recreatieprojecten een complexe opgave. Dit artikel onderzoekt de kansen en uitdagingen van kleinschalige recreatie aan de hand van markttrends, beleidskaders en economische analyses. Het biedt inzichten in mogelijke oplossingen en praktische strategieën voor ondernemers en beleidsmakers.
Kleinschaligheid als kans
De aantrekkingskracht van kleinschalige recreatie zit in beleving en exclusiviteit. Bezoekers waarderen de persoonlijke sfeer, de verbinding met de natuur en de duurzaamheid die vaak centraal staat bij deze concepten. Dit sluit aan bij de groeiende vraag naar slow travel, eco-lodges en luxe natuurhuisjes. Volgens het NBTC (2023) groeit de behoefte aan ‘verblijven in een natuurlijke omgeving’ significant, mede door de nasleep van COVID-19 en een toegenomen focus op duurzaam toerisme.
Daarnaast biedt kleinschaligheid ondernemers de kans om zich te onderscheiden. Concepten als glamping, tiny house resorts en boerderijcampings trekken specifieke doelgroepen aan die bereid zijn om te betalen voor een unieke ervaring. Hierdoor kunnen goed gepositioneerde kleinschalige initiatieven succesvol zijn, ondanks het ontbreken van schaalvoordelen (PleisureWorld, 2022).
Een ander voordeel van kleinschalige recreatie is dat het bijdraagt aan spreiding van toerisme en minder belasting vormt voor kwetsbare natuurgebieden. Dit past binnen de visie van overheden en natuurorganisaties die streven naar verantwoord toerisme.
Hoge kosten, lage marges
De aankoop en ontwikkeling van grond gaan tegenwoordig gepaard met torenhoge kosten. Daarbij ontbreekt vaak de schaalgrootte om vaste lasten efficiënt te verdelen, wat de marges onder druk zet. Dit uit zich op verschillende manieren:
– Dure grond- en bouwkosten: De stijgende prijzen van bouwmaterialen en arbeid maken het ontwikkelen van kleinschalige accommodaties een kostbare aangelegenheid. Volgens het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB, 2023) zijn bouwkosten in de afgelopen vijf jaar met gemiddeld 30% gestegen.
– Langdurige aanloopfase: Vergunningsprocedures en planontwikkeling duren vaak jaren, terwijl ondernemers in die periode al aanzienlijke kosten maken. Volgens een rapport van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO, 2023) duurt de gemiddelde procedure voor een nieuwe recreatieontwikkeling tussen de 18 en 36 maanden.
– Onderhoud en exploitatie: Kleinschalige exploitanten hebben minder eenheden om hun vaste lasten te spreiden, waardoor de operationele kosten per accommodatie relatief hoog zijn. Onderzoek van Recron HISWA (2022) laat zien dat de bedrijfskosten van kleine verblijfsaccommodaties per gastennacht vaak 15-25% hoger liggen dan bij grotere recreatieparken.
– Lage marges door beperkte bezettingsgraad: Veel kleinschalige verblijfsrecreaties zijn afhankelijk van seizoensgebonden toerisme. In de wintermaanden of buiten de vakantieperiodes kan de bezettingsgraad laag zijn, wat de financiële stabiliteit aantast.
Bureaucratische drempels en juridische obstakels
Naast financiële uitdagingen vormen bestuurlijke en juridische obstakels een grote belemmering voor kleinschalige ontwikkelingen.
– Protesten van omwonenden en juridische procedures: Nieuwe recreatieontwikkelingen worden regelmatig geconfronteerd met weerstand vanuit de omgeving. Omwonenden vrezen voor verkeersdrukte, aantasting van het landschap of verstoring van de rust. Dit leidt tot bezwaren, juridische procedures en vertragingen, waardoor projecten onvoorspelbaar en risicovol worden (Platform31, 2023).
– Trage en complexe vergunningstrajecten: De Omgevingswet zou de besluitvorming rond ruimtelijke ontwikkelingen moeten versnellen, maar in de praktijk worstelen veel gemeenten en Omgevingsdiensten nog met interpretatieproblemen. Ondernemers ervaren dat het verkrijgen van een vergunning een langdurig en frustrerend proces is (IPO, 2022).
– Regelgeving niet afgestemd op kleinschalige initiatieven: Veel beleidsdocumenten en ruimtelijke plannen zijn geschreven met grootschalige recreatie in gedachten. Kleinschalige projecten lopen daardoor vaak tegen onnodig zware eisen aan.
Hoe kan kleinschalige recreatie wél slagen?
Ondanks deze obstakels zijn er manieren om de haalbaarheid van kleinschalige recreatieprojecten te vergroten:
– Vroegtijdige participatie en omgevingsmanagement: Door omwonenden en belanghebbenden vroeg in het proces te betrekken, kunnen bezwaren worden weggenomen en kan draagvlak worden gecreëerd.
– Gefaseerde ontwikkeling: In plaats van een groot project in één keer te realiseren, kunnen ondernemers beginnen met een beperkt aantal accommodaties en dit stapsgewijs uitbreiden.
– Flexibele bestemmingsplannen en experimenteerruimte: Gemeenten kunnen ontwikkelingen versnellen door flexibel om te gaan met bestemmingsplannen en experimenteerruimte te bieden voor innovatieve recreatievormen.
– Samenwerking en kennisdeling: Door als regio samen te werken, kunnen gemeenten en ondernemers profiteren van gedeelde expertise en gezamenlijke marketing.
– Combineren van inkomstenbronnen: Naast overnachtingen kunnen aanvullende diensten zoals horeca, wellness en outdoor-activiteiten bijdragen aan een stabieler verdienmodel.
Bronnen
- Economisch Instituut voor de Bouw (EIB, 2023) – Kostenontwikkelingen in de bouwsector
- HISWA-RECRON (2022) – Vitaliteit recreatiesector Nederland
- IPO (Interprovinciaal Overleg, 2022) – Vergunningverlening in de recreatiesector
- NBTC (2023) – Trendanalyse verblijfsrecreatie
- Platform31 (2023) – Bezwaren en draagvlak in ruimtelijke ontwikkeling
- PleisureWorld (2022) – Marktanalyse verblijfsrecreatie Nederland
- RVO (2023) – Handreiking duurzame recreatieontwikkeling
- VNG (2022) – Toekomstbestendige recreatiesector: beleidsadviezen
Richard de Bruin is een expert op het gebied van toerisme en recreatie, met een sterke focus op destinatiemarketing en regionale ontwikkeling. Hij heeft ruime ervaring in het verbinden van ondernemers, overheden en organisaties om toeristische regio’s te versterken. Als opiniemaker deelt hij zijn inzichten over trends, uitdagingen en kansen binnen de sector.
